مهریه زن در حقوق ایران یکی از حقوق مالی است که به محض انعقاد عقد نکاح بر ذمه زوج قرار می گیرد وبا وقوع عقد نکاح زن مالک آن می گردد. مهریه زن، یک نهاد حقوقی و شرعی است که ریشه در فرهنگ اسلامی دارد.
مهریه زن در حقوق ایران از ارکان اصلی ازدواج است چرا که به نوعی نشان دهنده تعهد مرد به زندگی زناشویی و علاوه بر آن مهریه زن تضمین مالی برای وی محسوب می شود.
مهریه زن از این جهت که آرامش و امنیت زن را فراهم می کند حائز اهمیت است
مهریه زن اگر درست و منطقی و متعادل تنظیم شود می تواند مانع مشکلات اقتصادی و خانوادگی شود.
مهریه چیست
در پاسخ به مهریه چیست می توان گفت مهریه حق مالی ای است که با انعقاد عقد نکاح به زوجه تعلق می گیرد و زوج ملزم و متعهد به پرداخت آن است در ادامه توضیح مهریه چیست می توان گفت این مال می تواند به صورت نقدی ( پول ) یا غیرنقدی (زمین ، خانه ، طلا) یا هر چیزی که ارزش مالی داشته باشد تعیین شود و اینکه زن هر موقع بخواهد می تواند مهریه اش را مطالبه کند.
در تعریف دیگری که برای سوال مهریه چیست در فقه آمده مهریه زن آن چیزی است که نشان دهنده قصد او از ازدواج باشد همینطور مهریه چیست در حقوق، هدیه و بخششی است که از طرف مرد به زن تعلق می گیرد باهدف پایبندی به ازدواج یا به عنوان ضامنی برای طلاق زن درآمده .
انواع مهریه
در ابتدا مهریه زن بر اساس توانایی مرد در پرداخت به مهریه عندالمطالبه و مهریه عندالاستطاعه طبقه بندی می شود و از بابت تعیین مهریه به مهرالمثل، مهرالمسمی و مهرالمتعه تقسیم شده و از لحاظ زمان مطالبه مهریه می توان به مهریه معجل یا همان مهریه حال و مهریه موجل دسته بندی کرد که در ادامه به توضیح هر یک می پردازیم.
مهریه عندالمطالبه چیست؟ در مهریه عندالمطالبه همانطور که از نام مهریه عندالمطالبه پیداست زوجه پس از انعقاد عقد نکاح هر موقع که بخواهد می تواند تقاضای مهریه کند و زوج متعهد به پرداخت می باشد چرا که زوجه به محض وقوع عقد مالک مهریه می شود تا زمانی هم که مرد مهریه عندالمطالبه را پرداخت نکند زن می تواند از حق حبس خود استفاده کرده و تمکین نکند.
مهریه عندالاستطاعه چیست؟ در نوع دیگر مهریه که مهریه عندالاستطاعه می باشد زوجه هنگامی می تواند درخواست نفقه کند که زوج توانایی پرداخت داشته باشد یعنی در مهریه عندالاستطاعه همانطور که از نامش پیداست اگر مرد استطاعت مالی نداشته باشد زن نمی تواند مطالبه نفقه کند.
مهرالمثل چیست؟ در توضیح عبارت مهرالمثل چیست ، این تعریف را می توان ارائه داد که اگر در ضمن عقد نکاح برای زوجه مهریه ای در نظر گرفته نشود و هیچ توافقی جداگانه ای نیز مبنی بر مقدار مهریه زن نشود و بین زن و شوهر عمل نزدیکی اتفاق افتاده باشد زن مستحق مهرالمثل خواهد بود ماده 1087 قانون مدنی به تعریف مهرالمثل پرداخته: ” اگر در نکاح دائم مهر ذکر نشده یا عدم مهر شرط شده باشد نکاح صحیح است و طرفین میتوانند بعد از عقد، مهر را به تراضی معین کنند و اگر قبل از تراضی بر مهر معین بین آن ها نزدیکی واقع شود زوجه مستحق مهرالمثل خواهد بود. “
علاوه بر این موارد دیگری مثل صحیح واقع نشدن عقد نکاح یا عدم دارا بودن شرایط لازم برای نکاح نیز باعث استحقاق زن برای دریافت مهرالمثل می شود.طبق ماده 1099 در صورت جهل زن به فساد نکاح و وقوع نزدیکی، زن مستحق مهرالمثل است.
از موارد دیگر که شرایط دریافت مهرالمثل را فراهم می کند معلوم نبودن یا نداشتن ارزش مادی است که ماده 1100 قانون مدنی به این نکته اشاره کرده است “در صورتی مهرالمسمی مجهول باشد یا مالیت نداشته باشد یا ملک غیر باشد در صورت اول و دوم زن مستحق مهرالمثل خواهد بود …”
ملاک تعیین میزان مهرالمثل موقعیت و وضعیت زن است که متناسب با موقعیت اجتماعی و شان و جایگاه خانوادگی او محاسبه می شود و ماده 1091 به این مورد اشاره دارد: ” برای تعیین مهرالمثل باید حال زن از حیث شرافت خانوادگی و سایر صفات و وضعیت او نسبت به اماثل و اقران و اقارب و همچنین معمول محل و غیره در نظر گرفته شود. “
مهرالمسمی چیست؟
اگر مقدار و نوع مهریه معين و مشخص باشد به مهرالمسمی می گویند.
مهرالمتعه چیست؟ در بیان عبارت مهرالمتعه چیست آن است که اگر مهریه زن در عقد نکاح ذکر نشده باشد و شوهر قبل از نزدیکی و تعیین مهر همسر خود را طلاق دهد زن مستحق مهرالمتعه خواهد بود که در ماده 1093 به آن اشاره شده است . در تعیین مهرالمتعه وضعیت اقتصادی و اجتماعی مرد مورد توجه قرار می گیرد که ماده 1094 به آن اشاره کرده.
فقط نکته حائز اهمیت دو شرط ذکر شده است یکی این که مهریه در هنگام عقد نکاح معین نشده باشد و دومی این که رابطه زناشویی بین زوجین برقرار نشده باشد.
مهریه حال یا مهریه معجل چیست ؟ از حیث زمانی زوجه مهریه معجل را هر زمان که اراده کند می تواند مطالبه کند در این نوع مهریه زن دارای حق حبس و خسارت تاخیر تادیه است.
مهریه موجل چیست؟ در مهریه موجل زوجه تا قبل از رسیدن سررسید معین که با توافق قبلی تعیین شده نمی تواند مهریه اش را مطالبه کند و مطالبه مهریه منوط به رسیدن موعد معین آن است.
نکته مهم در مهریه موجل این است که زوجه به بهانه عدم دریافت مهریه نمی تواند از حق حبسش استفاده کند و از همسرش تمکین نکند و همینطور زن نمی تواند مطالبه تاخیر تادیه نماید.
حق حبس چیست؟ در حق حبس زوجه می تواند تا زمان دریافت مهریه از همسرش از رابطه جنسی با او خودداری کند.
برای مشاهده درخواست طلاق از طرف مرد کلیک کنید.
ویژگی های مهریه
ازدواج دارای آثار مالی و غیر مالی می باشد. مهریه و نفقه و اجرت المثل و… از آثار مالی ازدواج وتشکیل خانواده و رابطه جنسی و حسن معاشرت و تعاون و… از آثار غیرمالی ازدواج است. مهریه که یکی از ارکان اصلی ازدواج می باشد باید ویژگی هایی داشته باشد، مهریه معمولا یا به صورت عین یا دین مشخص می گردد.
اموال عینی یا عین معین در مهریه ، اموالی است که قابل لمس و اشاره فیزیکی باشد مانند اتومبیل، یک واحد آپارتمان، ویلا و…
اموال دینی در مهریه اموالی اند که قابل لمس و اشاره فیزیکی نیستند .
در ادامه ویژگی های مهریه را ذکر می کنیم:
1- مالیت داشتن: مالی که به عنوان مهریه قرار داده می شود باید دارای ارزش اقتصادی و قابل معامله و دادوستد باشد. پس مهریه قرار دادن بال مگس و اعضای بدن و امثالهم که قابل داد و ستد ومطالبه نمی باشند نه تنها بار حقوقی نداشته و قابلیت اجرایی ندارند بلکه دارای نفع عقلایی نمی باشند.
2- قابلیت تملک داشتن: مرد باید مالک مهریه باشد تا بتواند آن را به همسرش تملک کند مالی وثیقه ای و رهنی و… که متعلق حق شخص ثالثی است نیز فقط با اجازه ی ذینفع می تواند به عنوان مهریه قرار داده شود.
همینطور است اموال موقوفه و اموال ملی که دولت مالک آنهاست و مرد نمی تواند به عنوان مهریه قرار دهد.
چرا که به محض انعقاد عقد زن مالک می شود و این خلاف ذات مالکیت است که مالک نتواند در اموالش دخل وتصرف کند.
3- معلوم بودن: مورد مهریه باید بین طرفین عقد ازدواج به لحاظ جنس و وصف و مقدار به قدری که بتواند ابهام را رفع کند واضح و معلوم باشد ماده 1079 قانون مدنی به این مورد اشاره دارد.
4- معین بودن: مهریه نباید مردد میان چند چیز باشد در غیر اینصورت در حکم عدم تعیین است بنابراین باید مشخصات مهریه به تفکیک بیان شود تا قابل تمییز از موارد مشابه باشد.
معین نبودن مهریه سبب انحلال نکاح نمی شود بلکه مانند شرایطی است که مهریه تعیین نشده.
5- مشروع بودن: مورد مهریه باید قانونی و شرعی باشد به این معنی که از موارد ممنوع که قابل معامله نیست نباشد.
6- قابلیت تسلیم داشتن : مهریه حتما باید قابلیت تسلیم داشته باشد، حالا چه قابلیت تسلیم توسط خود زوج یا زوجه بتواند آن را بدست بیاورد.که در این صورت می توان مهریه قرار داد.
نکته ای که حائز اهمیت است این است که مهریه قابلیت تغییر دارد و زوجین با توافق یکدیگر می توانند میزان، نوع، و شرایط دیگر مهریه را تغییر دهند.
نحوه اقدام برای دریافت مهریه
از دو طریق برای گرفتن مهریه می توان اقدام کرد.
- 1- دادگاه که روش بدیهی برای احقاق حق است.
- 2- اجرای ثبت (چون سند ازدواج جزو اسناد لازم الاجراست).
نحوه اجرای مهریه از طریق دادگاه خانواده
زوجه با مراجعه به دفاتر خدمات قضایی و ارسال لایحه (در صورتی که مستقلا بخواهد اقدام کند) به دادگاه خانواده می تواند درخواست مهریه کند این تقاضا می تواند ضمن لایحه طلاق یا بصورت مستقل ارائه شود همینطور زوجه اگر توانایی پرداخت نداشته باشد می تواند ضمن دادخواست خود تقاضای اعسار از هزینه دادرسی دهد که پس از بررسی توسط دادگاه و قبول آن از پرداخت هزینه دادرسی معاف می شود.
پس از رسیدگی و در صورت استحقاق زوجه بر دریافت مهریه حکم به اجرا و دریافت مهریه می دهد.
زن می تواند در صورتی که بیم فروش یا انتقال مال را دارد ضمن لایحه درخواست تامین خواسته نماید در این صورت تا زمان صدور حکم توقیف می شود و در صورت عدم پرداخت از محل مال توقیف شده استیفا می شود.
اگر زوج معسر نباشد و بدهی خود را پرداخت نکند به زندان می رود، در قانون خانواده مصوب 1391 ناتوانی در پرداخت مهریه های بالای 110 سکه شامل مجازات زندان نمی شود و با توافق و تقسیط مهریه انجام می شود.
نحوه اجرای مهریه از طریق اجرای ثبت
زوجه میتواند از طریق دفتر اسناد رسمی که ازدواج را در آن ثبت کرده و سند تنظیم شده نسبت به اموال غیر منقول زوج استعلام گرفته و تقاضای صدور اجرائیه می دهد و بعد از انجام شدن پروسه اموال زوج توقیف شده و از محل آن مهریه پرداخته می شود.
نکته ای که در اینجا حائز اهمیت است اینکه حتی در صورت فوت مرد مهریه قابل مطالبه است و این حق از بین رفتنی نیست و از محل اموال متوفی قابل دریافت است.
چالش‌های مهریه در جامعه امروز
بالا بودن مبلغ مهریه
در دهه‌های اخیر، رقابت‌های اجتماعی و نگرانی از مسائل آینده، باعث بالا رفتن مبالغ مهریه شده است.
استفاده ابزاری از مهریه
برخی افراد ممکن است مهریه را به‌عنوان ابزار فشار بر طرف مقابل یا وسیله‌ای برای انتقام‌جویی استفاده کنند.
مشکلات اقتصادی در پرداخت مهریه
با توجه به شرایط تورمی و تغییرات اقتصادی، بسیاری از مردان از پرداخت مهریه ناتوان هستند که این موضوع مشکلات حقوقی و اجتماعی متعددی ایجاد می‌کند.
مهریه، علی‌رغم تمام پیچیدگی‌ها و چالش‌هایش، یکی از ارکان مهم حقوق خانواده به‌شمار می‌رود و تاثیر مستقیمی بر روابط بین زوجین دارد. برای کاهش تنش‌ها و مشکلات مربوط به مهریه، لازم است که جامعه به سمت درک عمیق‌تری از معنای واقعی آن حرکت کند و قوانین مرتبط با آن به‌گونه‌ای تنظیم شوند که هم حقوق زن و هم شرایط فردی مرد رعایت شود.
دیدگاهی یافت نشد